وسايل حفاظت فردی
 
يکی از راه های پيشگيری حوادث کارگری و بيماری های شغلی استفاده کارگران از وسائل حفاظت فردی مثل لباس کار ، پيش بند ، کلاه ايمنی ، عينک حفاظتی ، ماسک جوشکاری ، ماسک ضد گرد و غبار و غيره می باشد  که می بايست با توجه به شغل کارگر و نياز او به يک يا چند نوع وسيله حفاظتی انفرادی از طرف کارفرما تهيه و در اختيارشان قرار داده شود . بديهی است کارگران نيز بايد از وسائل حفاظت انفرادی که از طرف کارفرما تهيه می شود به هنگام انجام کار جهت جلوگيری از خطرات احتمالی استفاده کنند و عدم استفاده از آنها پيامدهای غير قابل جبرانی مثل کوی ، بریدگی دست ، سوختگی دست و پا و حتی ضربه مغزی و فوت کارگر را به دنبال خواهد داشت . 
در اين مقوله مشخصات هر کدام از وسائل حفاظت فردی کارگران و انواع کارهايي که هنگام انجام کار بايد با استفاده از وسائل مذکور انجام دهند به ترتيب مورد بررسی قرار می گیرد . 
لباس کار :
 
 
لباس کار اولين وسيله ايمنی و بهداشتی است که می بايست از طرف کارفرما تهيه و در اختيار کارگر قرار داده شود . لباس کار بايد متناسب با کار و بدن کارگر بوده و قسمت های آزاد نداشته باشد . کمر آنها هميشه بسته بوده و دارای جيب های کوچک و حتی الامکان تعداد جيب ها نيز کم باشد . 
کارگرانی که با قسمت های گردان ماشين ها کار می کنند بايد لباس کارشان چسبيده به تن و آستين هايشان مج بند داشته باشد . لباس کار يکسره برای اين قبيل کارها توصيه می شود ، کارگرانی که روی دستگاه های فوق الذکر کار          می کنند اگر موی سرشان بلند است ، بايد آنها را زير سربند يا کلاه بپوشانند و از استفاده از ساعت مچی ، مچ بند ، انگشتر و ساير تزئينات در موقع انجام کار خودداری نمايند . 
کارگرانی که در محيط آلوده به گرد و غبار مسموم کننده يا قابل اشتعال کار می کنند نبايد از لباس های جيب دار و شلوارهای پاکتی دار استفاده نمايند ، چون گرد و غبار مذکور در محل های لبه دار و جيب ها جمع شده و در مواقع مختلف ممکن است باعث ناراحتی آنها شود . 
 
پيش بند: 
 
کار در جاهايي که مايعات خورنده مثل اسيد و غيره وجود دارد بايد از پيش بندی که تمام سينه را بپوشاند و از جنس کائوچوی طبيعی و غيره باشد استفاده نمود . حفاظت در برابر اشعه ايکس با استفاده از پيش بند سربی با ضخامت مناسب می باشد . 
کار با مواد داغ مثل پای تنور يا پاتيل های جوشان و غيره با استفاده از پيش بند نسوز است . 
کارگرانی که در مقابل قطعات گردان و متحرک دستگاه ها کار می کنند نبايد از پيش بند استفاده کنند و اگر کار کردن با اين دستگاه ها نياز پيش بند داشته باشد ، بايد به صورت دو تيکه بوده بطوريکه قسمت پايين تنه از بالا تنه مجزا و طوری گره خورده باشد تا در مواقعی که پيش بند به قسمت های گردان گير می کند ، به سهولت از تن کارگر جدا شود . 
 
کلاه ايمنی :
 
 
کارگرانی که هنگام انجام کار در معرض سقوط يا پرتاب اشياء روس سرشان هستند می باقست از کلاه حفاظتی استفاده کنند . نوع کارهايی که نياز به کلاه ايمنی دارد عبارتند از کارگران ساختمانی ، کارگران معدنی ، باراندازها ، مقنی ها ، موتورسيکلت سواران و غقره . 
مشخصات کلاه حفاظتی : وزن کلاه به طور کامل نباید از 400 گرم تجاوز نمايد ، کلاه ايمنی بايد از مواد غير قابل احتراق ساخته شده باشد ، در محل هايی که خطر برق گرفتگی وجود دارد جنس کلاه بايد عايق برق باشد ، دور تا دور کلاه لبه داشته باشد تا سر و گردن و صورت و پشت گردن کارگر را محافظت نمايد . ضمنا کلاه يک وسيله شخصی بوده و استفاده از آن توسط ديگری می بايست با ضد عفونی نمودن داخل کلاه و در صورت لزوم تعويض چرم و نوارهای داخل آن انجام شود . 
 
 
عينک حفاظتی :
 
 
حساس ترين عضو بدن انسان چشم است که بايد از هر گونه آسيبی مصون بماند ، زخم و جراحت چشم به سختی قابل علاج می باشد و در صورت وارد شدن جسم خارجی در آن ضربه شديد به چشم وارد شده و ضايعات عميقی که احتمالا کوری را نيز به دنبال دارد ، عارض می گردد . 
استفاده از عينک های حفاظتی مناسب يکی از راه های جلوگيری خطرات چشمی انسان می باشد . کارگرانی که در مشاغل زير کار می کنند نياز به عينک حفاظتی دارند  :
ريخته گری ، جوشکاری ، تراشکاری ، سنگ سمباده ، دستگاه های کنکاسور ، کوبيدن چکش ، محل های پر گرد و غبار و غيره . ضمنا در محل هايی که گاز ، دود و مايعات مضر شيميايی مانند اسيدها ، قليائيات ممکن است باعث سوزاندن چشم يا زخم شدن آن شود و غيره . 
عيک های حفاظتی مورد استفاده با توجه به هر نوع کار متناسب با نوع کار تهيه شده ، بعنوان مثال عينک ضد گرد و غبار دارای قابليت های شفاف و قابل انعطاف می باشد و کاملا با صورت کارگر تطبيق می کند . 
عينک های حفاظتی کارگران ريخته گر ضمن اينکه اشعه ماوراء بنفش و اشعه خيره کننده را جذب می کند ، در برابر گرما و حرارت نيز مقاوم است ، عينک های ضد اسيد و عينک های مورد استفاده در مقابل دودهای خطرناک و ناراحت کننده بايد دوره آنها از طرف داخل مجهز به جنس نرم و نسوز قابل انعطاف باشد و کاملا روی صورت چسبيده و فاقد هر گونه منفذی باشند . 
عينک کارگران جوشکار با شيشه های رنگی جهت جلوگيری از خيره شدن خستگی چشم 
می باشد .  

گوش حفاظتی :
 
 
در مورد سر و صدا و ميزان صدای قابل شنيدن بدون حفاظ گوش قبلا به طور مبسوط در بخش سرو صدا در کارگاه ها صحبت شده و فقط در اين باره تأکيد می شود که در کارگاه هايی که سر و صدا باعث رنجش گوش کارگران می شود (سر و صدايی بيش از 85 دسيبل) بايد حتما از حفاظ گوش استفاده شود و توصيه می شود که حتی اگر نوع توپی حفاظ گوش وجود نداشته باشد کارگرانی که در معرض سر و صدای شديد هستند از پنبه های آغشته به کمی پارافين در 
گوش های خود استفاده کنند که هنگام ترک کار نيز آنها به راحتی می توانند از گوشها خارج و دور بياندازند ، بديهی است انجام اين عمل نه تنها از ورود سر و صدای مزاحم به گوش ها جلوگيری می کند ، بلکه در صورت وجود گرد و غبار در اطراف مانع ورودشان به داخل گوش و ايجاد ناراحتی و امراض مختلف می گردد  . 
 
 
کمربند ايمنی و طناب نجات :
 
کارگران ساختمانی ، مقنی ها ،کارگران برق و مخابرات در روی تيرهای خطوط هوايی و غيره به منظور جلوگيری از سقوط بايد مجهز به کمربند ايمنی و طناب نجات باشند . 
نحوه استفاده از کمربند ايمنی بدين ترتيب است که يک سر طناب نجات را به حلقه کمربند قلاب نموده و سر ديگر آن را به تير چوبی يا يک ميله فلزی ثابت و يا امثال آن در محل کار محکم می بندند . کمربند ايمنی و کليه قطعات و ضمائم آن بايد مرتبا بازديد شده و قطعات فرسوده يا خراب آن در صورت امکان تعويض و قطعات تعويض شده از نوع استاندارد بوده وگرنه بايد کلا کمربند را تعويض نمود . 
 
 
دستکش های حفاظتی : 
 
 
دستها از ارزشمندتر ين اعضا کمکی بدن انسان می باشد که برای حفاظت آنها در مقابل خطرات مثل سوختگی در اثر گرما ، مواد خورنده ، برنده و غيره بايد از دستکش های حفاظتی مناسب استفاده نمود ، بطوريکه ضمن حفاظت از   دست ها هيچگونه ناراحتی نيز برای حرکت انگشتان ايجاد نکرده و باعث حساسيت پوست دست نيز می شوند . کارگرانی که با دستگاه هايی مثل مته يا تراش و غيره که قسمت عای گردان دارند و احتمال برخورد دستان کارگر با آنها وجود دارد و دقت عمل کارگر نيز به همراه استفاده از دستکش کم می شود نبايد از دستکش استفاده کنند . انواع دستکش هايی که کارگران بايد از آنها با توجه به شغلی که دارند استفاده کنند عبارتند از : 
دستکش های چرمی برای کار جوشکاری ، کشيدن سيک ، حمل و نقل و غيره . 
دستکش های لاستيکی يا جنس مخصوص مشابه عايق الکتريسيته برای برق کاران ، دستکش های لاستيکی يا پلاستيکی برای جا به جا کردن ظروف اسيد و مواد سمی و تحريک کننده و عفونی سر و کار دارند بايد دارای شرايط زير باشند : 
1-ساق آنها به قدری بلند باشد که بازوها را بپوشاند . 
2-کليه قسمت های آن دارای مقاومت کافی در مقابل مواد سمی و تحريک کننده باشد . 
3-فاقد سوراخ يا پارگی باشد . 
 
 
کفش حفاظتی :
 
 
کارگرانی که موقع کار پاهايشان با مواد اسيدی و قليائی تماس دارند ، در رطوبت کار می کنند ، در معرض سقوط اجسام سنگين قرار دارند ، خطر برق گرفتگی آنها را تهديد می کند و ... بايد از کفش حفاظتی متناسب با نوع کار استفاده نمايند . کارگرانی که با مواد خورنده سر و کار دارند از کفش لاستيکی بدون بند بايد استفاده کرده و اين کفش ها می بايست کاملا پا و قوزک پا را بپوشانند . کفش کارگرانی که در آب و رطوبت کار می کنند بايد از نوع لاستيکی با ساق های بلند تا زانو باشد. 
کفش کسانی که در معرض سقوط اجسام سنگين می باشند بايد دارای پنجه فولادی باشد و کفش کارگرانی که در معرض خطرات برق گرفتگی قرار دارند بايد دارای تخت لاستيکی باشد و بالاخره در محل هايی که در اثر ايجاد جرقه            
 امکان خطر انفجار و آتش سوزی وجود دارد ، به هيچ عنوان نبايد از کفش ميخ دار استفاده شود .

 
گتر حفاظتی :
 
به منظور حفاظت ساق پا تا روی کفش ها در مواقعی که کارگران در معرض ترشحات اسيدی ، قليايي ، جرقه های آتش ، ريختن مواد مذاب يا مايعات داغ قرار دارند بايد از گتر حفاظتی استفاده نمايند . 
مثلا نوع گترهای مورد استفاده درکارگاه های ريخته گری بايد از جنس مواد نسوز باشد و اين گترها بايد تا زانوی پا را بپوشاند و کاملا به وسيله بندک يا سگک به پاها بچسبند ، بطوريکه مانع داخل شدن مواد مذاب به داخل پاهای کارگر شوند . 
 
 
ماسک های حفاظتی :
 
 
بطور کلی در کارگاه هايي که گرد و غبار يا گازهای زيان آور و سمی ايجاد می کنند ، موقع کار دستگاه ها ، بايد هوای آلوده محل به وسيله هواکش های مناسب ، تهويه و به خارج از محيط کار هدايت شوند که درباره نحوه تهويه در بخش هوای کارگاه ها به تفصيل صحبت شده است . در صورتی که امکان تهويه مناسب در کارگاه وجود نداشته باشد ،              می بايست برای کارگران جهت جلوگيری از ورود گازهای زيان آور و يا گرد و غبار به داخل ريه آنها ماسک های حفاظتی مناسب تهيه و در اختيارشان قرار داد که به شرح زير می باشند : 
1- ماسک های فيلتر دار ضد گرد و غبار 
ماسک های مذکور دارای فيلترهايي از جنس دستمال کاغذی ، پنبه و الياف مختلف بوده و موقع استفاده گرد و غبارهای معلق در محيط کار از طريق فيلترهای مذکور جذب و هوای نسبتاً سالم تری وارد ريه کارگر می شود . فيلتر ماسک های مذکور را می توان گاهی تميز نمود . در بعضی از کارگاه ها که کارگران هنگام کار در معرض گرد و غبار قرار دارند و از استفاده ماسک های فيلتردار به علت عرق کردن اطراف دهان و بينی امتناع می ورزند می توان از طريق آموزش های لازم آنها را عادت به استفاده از اين نوع ماسک ها داده يا از ماسک های کاغذی يک بار مصرف و پارچه های لطيف که دارای سوراخ های ريزی می باشند ، استفاده نمود که معمولا پارچه های مذکور را به صورت چند لا کرده و مقابل دهان و بينی می بندند . 
2- ماسک های فيلتردار ضد گاز : 
گازهای سمی که در بعضی از کارگاه ها توليد می شوند عبارتند از گاز کلر ، اکسيد کربن ، بخارات اسيد سولفوريک و غيره که در بخش مربوط به بيماری های ناشی از مواد شيميايي توضيحات لازم داده شد . برای خنثی کردن هر يک از سموم فوق از ماسک های فيلتر دار ضد گاز که دارای فيلترهای خنثی کننده انواع گاز با رنگ و نشان مخصوص به آن نوع گاز قابل تشخيص می باشند بايد استفاده نمود ، مدت استعمال هر فيلتر محدود بوده و پس از آنکه قابليت خنثی کردن گاز مورد نظر را از دست داد بايد بلافاصله تعويض شود . لازم به تذکر است که استفاده از ماسک های فيلتر دار با مواد شيميايي مجهز به محفظه فيلتر دار در محل های کوچک که تهويه کامل نمی باشد و ميزان اکسيژن آن کم                     می باشد ، مثل چاهای فاضلاب و غيره ممنوع می باشد . 
1-استفاده کارگران از وسائل حفاظت انفرادی مثل لباس کار ، دستکش و ماسک مخصوص جوشکاری 
2-وجود هواکش موضعی جهت هدايت دود و بخارات سمی ناشی از جوشکاری به خارج کارگاه .
3-نصب پاراون در اطراف محل جوشکاری به منظور جلوگيری از انتشار نورهای خيره کننده ناشی از جوشکاری به اطراف ممکن است ايجاد مزاحمت و ناراحتی برای ساير کارگران بنمايد . 
4-ماسک های مجهز به کپسول حاوی اکسيژن : 
5-با توجه به اينکه استفاده از ماسک های فيلتر دار شيميايی مذکور در محل هايی که کمبود اکسيژن فشرده قابل حمل استفاده نمود .  
معمولا استفاده از اين قبيل ماسک ها برای نجات کارگران معادن يا حريق زدگان در دود و آتش يا کارگرانی که در چاه ها دچار گاز گرفتگی می شوند ، توسط گروه های نجات مصدومين می باشد . 
در بعضی موارد می توان به جای ماسک تنفسی مجهز به کپسول اکسيژن از ماسک تنفسی که دارای يک لوله لاستيکی بلند تا حدود 15 الی 20 متر است و با هوای آزاد تماس دارد ، استفاده نمود . استفاده از اين نوع ماسک معمولا توسط کارگران تخليه فاضلاب ها يا کارگران نقاش و غيره صورت می گيرد . 
صورت وسائل حفاظتی فردی بعضی مشاغل
1-کارگر برق کار و مخابرات : 
کلاه ايمنی ، دستکش و کفش ايمنی عايق الکتريسيته است و در صورت لزوم کمربند ايمنی ، ابزار کار با دسته های عايق الکتريسيته .

2-کارگر ساختمانی : 
دستکش لاستيک ، کفش ايمنی ، کلاه ايمنی و در صورت لزوم کمربند ايمنی 
 
3-کارگر تراشکار : 
عينک تراشکاری ، کفش ايمنی و در صورت لزوم سربند و مچ بند . 
 
4-جوشکار و کمک جوشکار : 
کلاه و کفش ايمنی ، عينک يا ماسک جوشکاری ، پيش بند و آستين و گتر چرمی و در صورت لزوم کمربند ايمنی . 
 
5-کارگر رنگ کار يا نقاش :
کلاه گوشی دار پلاستيکی ، دستکش پلاستيکی ، ماسک يکبار مصرف ضد گرد و غبار (ماسک کاغذی) ، چکمه پلاستيکی . 
 
6-کارگر شيشه گر : 
عينک حفاظتی ، دستکش و پيش بند چرمی و گتر چرمی 

7-کارگرمقني يا چاه کن : 
کلاه ايمنی ، دستکش لاستيکی ، چکمه لاستيکی ، ساق بلند ، کمربند ايمنی مجهز به طناب نجات ، چراغ قوه يا چراغ روشنايی سيار با ولتاژ کمتر از 24 ولت ، ماسک مجهز به کپسول اکسيژن و در صورت لزوم ماسک ضد گاز و عينک حفاظتی ضد گرد و غبار .
 
8-کار با مايعات شيميايی يا اسيدها : 
عينک ضد اسيد ، دستکش پلاستيکی ساق بلند ، پوتين پلاستيکی ، ژاکت و پيش بند پلاستيکی . 
 
9-کارگر نجار : 
کفش ايمنی ، دستکش چرمی ، ماسک ضد گرد و غبار ، عينک حفاظتی و در صورت لزوم گوشی حفاظتی . 
 
10- کارگر مکانيک : 
عينک تراشکاری ، دستکش چرمی ، کفش ايمنی 
 
11-کارگر ريخته گر و قالب ريز : 
کلاه ايمنی ، عينک حفاظتی ، دستکش ، پيش بند و گتر نسوز ، کفش ايمنی و ماسک بخارات مضر.
 
12- کارگر توربين بخار : 
گوشی حفاظتی ، کفش تخت لاستيکی و در صورت لزوم دستکش ايمنی 
 
13-کارگر آهنگر : 
کفش ايمنی ، دستکش و پيش بند چرمی ، عينک تراشکاری و در صورت لزوم گوشی حفاظتی .
 
14-حلبی ساز :
دستکش کف چرمی ، پيش بند چرمی و در صورت نياز کفش ايمنی . 
 
 15-کارگر آزمايشگاه :
عينک ضد اسيد ، دستکش پلاستيکی ساق بلند ، پيش بند پلاستيکی و در صورت لزوم گتر حفاظتی ، ماسک حفاظتی بخارات مضر . 
 
16- كارگر معدن: 
کلاه ايمنی ، پوتين ايمنی لاستيکی ساق بلند ، ماسک حفاظتی ، دستکش حفاظتی ، چراغ ايمنی معدن و در صورت لزوم کمربند حفاظتی مجهز به طناب نجات
 
 17 - کارگر چاپخانه : 
دستکش پلاستيکی آزمايشگاه ، پيش بند پلاستيکی ، چکمه پلاستيکی معمولی ، ماسک حفاظی بخارات مضر . 
 
18-  کارگر سردخانه : 
 دستکش حفاظتی ، پيش بند حفاظتی ، لباس کامل سردخانه ، پوتين ايمنی و کلاه حفاظتی . 
 
19– جا به جا کردن اشيا سنگين : 
کلاه ايمنی ، دستکش چرمی ، پوتين ايمنی .